Có nước, có cá

Ảnh: Thiện Mỹ

Thấy nước vừa nhảy, chú Hai đi chợ về mua mớ lưới, loại lưới giăng cá trên đồng, thím Hai thấy chồng đi mua lưới liền lên tiếng: “Cá mắm đâu mà ông mua lưới chứ! Đã mấy năm rồi không có nước, đồng khô queo, mua chi cho tốn tiền!”. Chú Hai thong thả: “Mỗi năm mỗi khác, bà sấp nhỏ ơi!”, rồi bắt giềng lưới, thím qua lại, nguýt cho vài cái.

Chú Hai bắt giềng lưới, nhớ về những ký ức mùa nước nổi. Chỉ cách đây hai mươi mấy năm thôi, năm một chín chín bảy, cánh đồng này vào mùa nước nổi, ngập sâu, nước qua rằm tháng bảy đã lên ruộng rồi, cá, tép các loại lên theo nước, đến mùng mười tháng mười, nước giựt, cá xuống theo, đủ loại cá trắng, cá linh,... ăn không hết, bà con đem làm mắm để dành ăn quanh năm. Nước về, người đi đồng hái bông súng, bông điển điển, về sẵn có cá kho lạt, canh chua, cả nhà quây quần bên mâm cơm. Nước rút để lại lượng phù sa rất lớn trên đồng, vụ Đông Xuân trúng lớn.

Chỉ hơn hai mươi năm thôi mà môi trường thay đổi quá! Chú Hai nhận định:

- Năm nay mưa nhiều, triều cường lên nhưng so với những năm ấy thì mực nước chỉ có phân nửa thôi.

Đang miên man theo dòng suy nghĩ, đứa cháu nội hỏi:

- Nội ơi, chừng nào đi giăng lưới chở con theo nha nội!

- Ông còn phải lội bộ, sao chở con đi được?

- Vậy mà con nghe nội kể mùa nước nổi chống xuồng ra ruộng kiếm cá!

- Chuyện chống xuồng ra đồng mùa nước nổi là chuyện hồi trước, kể bây nghe cho vui thôi!

- Vậy mà con tưởng ông sắm lưới, được theo ông ra đồng.

Thím Hai nói:

- Chỉ có ông bây mơ thôi nên mới bỏ ra mấy trăm ngàn mua lưới, mai mốt đem vô giăng gà.

Chú Hai vọt miệng:

- Cái bà này chưa ra nghề, bà nói xui xẻo!

Chú Hai chợt nhớ, ngoài đồng không có nước thiệt, ngày trước, qua đầu tháng chín âm lịch là đỉnh lũ rồi, người ta thường nói nước “phân đồng”, nghĩa là nước đã tràn khắp đồng rồi. Chỗ đất gò cao cũng ngập năm đến bảy tấc, chỗ trũng đến hơn thước nước, xuồng gắn máy đuôi tôm chạy ào ào trên ruộng, còn bây giờ, nước chỉ lên năm, ba tấc thôi, với lại mẫu đê nhỏ, lớn đều khắp (bờ vùng, bờ thửa) năm ngăn, bảy nắp không thể đi bằng xuồng được mà phải lội bộ. Vì thế, việc mua một kilôgam lưới đem về, bị vợ cằn nhằn là phải! Đời nông là vậy, thấy mùa lũ về thì sắm câu, mua lưới, ra đồng cho đỡ “ghiền” chứ ở nhà buồn bứt rứt chịu không nổi.

Nhằm lúc ba mươi, triều cường lên, cộng với mấy đám mưa liên tiếp làm cho cánh đồng đầy nước. Mặt trời sắp lặn, chú Hai vội huơ đùm lưới vắt lên vai, ra đồng. Gắn bó với nơi này gần cả đời người, chú biết rõ nơi gò, nơi trũng, đường nào cá lên mà bủa lưới. Giăng lưới trên đồng khác giăng lưới dưới sông ở chỗ dưới sông đi bằng xuồng chỉ một hai tay thôi, dạo lưới rất sâu chiếm hai phần ba chiều sâu con sông. Còn trên đồng phải giăng nhiều tay, mỗi tay dài năm bảy mét, dạo lưới ngắn theo độ sâu của nước, mỗi tay lưới phải có cắm hai đầu bằng cây sậy hoặc nhánh tre, gọi là đài lưới, mỗi tay hai cây đài lưới hai đầu. Mọi thứ đã chuẩn bị chu đáo, chú Hai thao tác thuần thục, không bao lâu, chú đã giăng xong giàn lưới hai mươi tay. Nếu đi bằng xuồng thì giờ phút này là giờ cắm sào nằm tréo chân chữ ngũ nhìn trời đêm, còn cái cảnh đi lội bộ này chú Hai phải tìm nơi gò đất cao không ngập nước ngồi... đập muỗi.

Chú định bụng, dù có cá nhiều hay ít cũng được, chỉ cần thảnh thơi ngoài đồng vầy là đỡ ghiền rồi! Ghiền được với ước mơ cá đầy giỏ, ghiền thấy nhiều con cá mắc lưới, ghiền nước, ghiền đất, ghiền trời đêm bao la...

Tới giờ thăm lưới, chú đeo giỏ xuống ruộng, hai tay lưới đầu lúc giăng còn sớm cho nên bị chó chạy vướng hay sao mà nằm phơi trên
mặt nước, tay lưới kế mắc vài con cá rô đồng nhỏ xíu, chú Hai nản lòng, cố lội tiếp thăm những tay lưới kế bên.

Đang đi, đèn đứt bóng, sao thăm lưới cho được. Nhớ tới cái bóng sơ cua, chú lên bờ, thay bóng rồi tiếp tục thăm lưới, gần phân nửa lưới mà chỉ có chừng chục con cá rô, chú nghĩ bụng: “kiểu này về, bả nhằn cho coi!”. Đến chỗ trũng, mất tiêu tay lưới, chắc chó chạy hay người lội vướng mất rồi! Chú thò tay xuống mò thì bất ngờ đụng cá dính đầy tay lưới. Trời gần sáng, chú Hai khệ nệ mang mớ cá về.

Thím Hai vội lấy rổ, thau ra đựng cá. Thím tặc lưỡi:

- Không thấy nước mà cũng có cá héng ông!

- Đêm mai tui đem về cho bà chục ký cho coi!

- Ờ, cá nhiều, tui làm mắm để ăn dần, lâu quá thèm mắm linh, mắm chốt. Mà ông ơi, nhắm coi có nhiều cá hông, tui theo phụ ông.

Chú Hai trợn mắt:

- Bà ở nhà giùm đi, bà ra đó không ai chở đi cấp cứu cho kịp!

- Ông chê tui già hả? Tui còn khỏe hơn ông chớ bộ!

Chú Hai nhìn thím Hai:

- Ừ! Thì khỏe nhưng phải ở nhà, chuẩn bị rổ, thau đợi tui về!

Thím cười khì. Mùi cá, mùi nước nổi làm cho gia đình chú Hai sống lại một thời, tưởng đã mất luôn rồi chớ!

Nhật Hồng