Đây là số liệu thống kê mới nhất vừa được Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng (Bộ Công thương) đưa ra.
Theo cơ quan này, trong giai đoạn 10 năm (2007-2017), lĩnh vực cho vay tiêu dùng liên tục có tốc độ tăng trưởng cao, trung bình 20%/năm, đạt quy mô 646.000 tỷ đồng, phục vụ 20 triệu lượt khách hàng trên cả nước.
Cẩn trọng với “bẫy” cho vay tiêu dùng từ công ty tài chính (Ảnh minh họa: KT)
Gia tăng khiếu nại
Báo cáo của Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng cho biết, các hành vi xâm phạm quyền lợi của người tiêu dùng đang có xu hướng tăng cả về quy mô và mức độ phức tạp có khả năng gây ảnh hưởng, thậm chí là nghiêm trọng tới quyền lợi của người tiêu dùng.
Hiện nay, chủ thể cung cấp dịch vụ tài chính tiêu dùng có hai nhóm chính, là các ngân hàng và các công ty tài chính. Thông thường, các ngân hàng có mức lãi suất cho vay thấp nhưng thủ tục giấy tờ và thời gian phê duyệt khoản vay thường phức tạp và lâu hơn công ty tài chính. Trong khi đó, các công ty tài chính có thủ tục vay, bộ hồ sơ giấy tờ đơn giản, gọn nhẹ hơn nhưng đi kèm là mức lãi suất cao hơn so với mức của các ngân hàng.
Chẳng hạn, đối với mức lãi suất mua hàng trả góp, trong khi các ngân hàng thương mại có mức lãi suất trung bình dao động từ 10 - 25%/năm thì mức lãi suất của công ty tài chính từ 55 - 84%/năm.
Tuy nhiên, những năm gần đây, số lượng khiếu nại của người tiêu dùng chủ yếu tập trung vào nhóm chủ thể là công ty tài chính. Theo khiếu nại, phản ánh của người tiêu dùng, các hành vi xâm phạm quyền lợi người tiêu dùng chủ yếu tập trung vào một số hành vi như cung cấp thông tin không chính xác, đầy đủ, rõ ràng, gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng.
Ví dụ, khi tư vấn, nhân viên cam kết mức lãi suất chỉ từ 1-2%/tháng, song thực tế, mức lãi suất thể hiện trên hợp đồng là 6%/tháng. Bên cạnh đó, còn có hiện tượng nhân viên tư vấn mạo danh tên của ngân hàng để giới thiệu dịch vụ cho vay. Thực tế, sau khi kiểm tra hợp đồng đã ký kết, người tiêu dùng mới nhận thấy khoản vay là do công ty tài chính cung cấp với mức lãi suất khá cao.
Ngoài ra, nhiều khiếu nại của người tiêu dùng cho rằng, tại thời điểm ký kết hợp đồng, nhân viên thường hối thúc người tiêu dùng nhanh chóng ký mà không để người tiêu dùng đọc, nghiên cứu kỹ nội dung hợp đồng. Sau khi ký kết hợp đồng cho vay tín dụng, nhân viên từ chối giao bản hợp đồng gốc để người tiêu dùng lưu giữ hoặc không cho phép người tiêu dùng sao chụp hợp đồng. Chính vì vậy, khi có tranh chấp phát sinh, người tiêu dùng gặp nhiều khó khăn trong quá trình phản ánh và làm việc với đơn vị tài chính.
Mặt khác, tại thị trường tài chính tiêu dùng Việt Nam trong những năm gần đây cũng đang ghi nhận số lượng lớn khiếu nại của người tiêu dùng liên quan đến hành vi thu hồi nợ của các bên liên quan, trong đó, phổ biến là việc người đi vay, bạn bè, người thân của người đi vay liên tục nhận được các cuộc gọi, tin nhắn có nội dung đe dọa, quấy rối, làm phiền.
"Các hành vi nêu trên đều được xem là có dấu hiệu vi phạm pháp luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Vì vậy, khi phát hiện hoặc khi gặp phải các tình huống tương tự, người tiêu dùng cần cảnh giác, đồng thời, chủ động phản ánh tới các cơ quan nhà nước để được tư vấn và hỗ trợ giải quyết", Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng nhấn mạnh.
Phải đọc kỹ, nắm rõ trước khi đặt bút ký
Thực tế cho thấy, giao dịch tài chính là một hoạt động bao gồm nhiều nội dung phức tạp, có tính chuyên môn cao. Để giám sát và quản lý giao dịch này, hợp đồng cho vay là tài liệu quan trọng để xác định trách nhiệm của các bên, cũng như là bằng chứng để bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.
Người vay tiêu dùng phải tìm hiểu kỹ hợp đồng trước khi đặt bút ký (Ảnh minh họa: KT)
Theo Luật sư Trương Thanh Đức (Chủ tịch Hội đồng Thành viên Công ty luật BASICO), nếu cho vay tín dụng lãi suất vượt quá 20% lãi suất cơ bản là bất hợp pháp, nhưng các công ty tài chính đưa ra lãi suất cao hơn thế nhiều lần vẫn không bị ràng buộc bởi luật pháp.
Luật sư Trương Thanh Đức cho rằng, về mặt lý thuyết, người vay có thể bị đưa ra tòa, hoặc chuyển hồ sơ sang công an. Tuy nhiên, để thực hiện được bước này cần rất nhiều yếu tố.
“Việc công ty tài chính nói sẽ cho ra tòa, chuyển công an phần lớn là gây sức ép để người vay phải trả nợ, còn làm được vậy phải phụ thuộc nhiều yếu tố, mất nhiều thời gian”, ông Đức nói.
Vì vậy, quan trọng nhất với người vay tiêu dùng phải tìm hiểu kỹ các hợp đồng vay tiêu dùng, khả năng trả nợ trước khi đặt bút ký. Người tiêu dùng cần tìm hiểu rõ các nội dung thông tin cơ bản của hợp đồng vay, ví dụ: mức lãi suất, thời gian vay, quy định về trả nợ trước hạn, mức phạt trả chậm... Chỉ ký hợp đồng sau khi nắm rõ, nhìn rõ các thông tin thể hiện trên hợp đồng.
Sau khi ký hợp đồng, người tiêu dùng phải yêu cầu cung cấp bản sao hoặc sao chụp bản hợp đồng đã ký để lưu giữ. Khi phát sinh tranh chấp, nên ưu tiên sử dụng các hình thức liên hệ có lưu vết, ví dụ: gửi email, gửi thư qua bưu điện. Bên cạnh đó, người tiêu dùng cũng cần phải biết thông tin liên hệ của các cơ quan quản lý nhà nước để phản ánh, khiếu nại khi có sự vụ phát sinh./.
Diệp Diệp/VOV.VN
